Opinia Komitetu Mechaniki PAN
o projekcie zmian rozporządzenia w sprawie współczynników kosztochłonności

Istotą proponowanej zmiany współczynników kosztochłonności jest ich spłaszczenie, czego (zamierzonym) efektem ma być przesunięcie istotnej części środków finansowych przeznaczanych na kształcenie studentów, w tym doktorantów, oraz na badania naukowe z dyscyplin o wyższej kosztochłonności do dyscyplin o niższej kosztochłonności. W sposób oczywisty będzie to niekorzystne dla tych pierwszych, a korzystne dla tych drugich. Będzie więc budzić, i budzi, zrozumiały opór przedstawicieli dyscyplin o wyższej kosztochłonności, w tym nauk inżynieryjno-technicznych.

Jedynym konkretnym uzasadnieniem proponowanych zmian są „argumenty podnoszone przez przedstawicieli nauk humanistycznych” – dyscyplin o niższej kosztochłonności, a więc zainteresowanych taką zmianą. Natomiast nie podano żadnych konkretnych wyliczeń, które pokazywałyby rzeczywistą kosztochłonność badań i procesu kształcenia w poszczególnych dyscyplinach. Tylko takie konkretne i wiarygodne dane mogłyby stanowić podstawę do zmiany współczynników kosztochłonności i mogłyby być przekonujące dla środowisk, które na proponowanych zmianach tracą. Ponadto przyjęcie lat 2019-2021, jako okresu oceny nakładów ponoszonych przez jednostki (wyników tej oceny nie przedstawiono), nie jest zbyt fortunne, gdyż przynajmniej 2/3 tego czasu to okres pandemii, gdy raczej nie ponoszono kosztów na materiały i aparaturę badawczą.

Jest oczywistym, że kosztochłonność badań i kształcenia w naukach inżynieryjno-technicznych jest wysoka. Prowadzenie badań oraz wykształcenie specjalisty w naukach inżynieryjno-technicznych jest o wiele bardziej kosztowne niż np. w naukach humanistycznych chociażby ze względu na niezbędną do tego celu infrastrukturę badawczą i dydaktyczną. Prowadzenie badań i zajęć dydaktycznych wymaga też nakładów na utrzymanie i odtwarzanie aparatury badawczej oraz stanowisk laboratoryjnych, które przy obecnym postępie nauki starzeją się stosunkowo szybko. Uczelnie techniczne ponoszą też znaczące koszty kształcenia w małych grupach, utrzymywania aparatury w laboratoriach, utrzymywania pomieszczeń laboratoryjnych, a także zakupu odczynników i innych materiałów.

W ocenie Komitetu Mechaniki PAN spłaszczenie współczynników kosztochłonności przyczyni się do dalszej degradacji nauki w dyscyplinach inżynieryjno-technicznych, które są motorem rozwoju gospodarki, i oddali nas od wymagań przemysłu przyszłości. Opinia Komitetu o planowanej zmianie rozporządzenie w sprawie współczynników kosztochłonności jest zdecydowanie negatywna.

prof. Stanisław Stupkiewicz, czł. koresp. PAN
Przewodniczący Komitetu Mechaniki PAN

Warszawa, 17 lutego 2023 r.